Ortaçağ Avrupası, artan nüfusun neden olduğu ve köylü emeğinin değerini düşüren birçok sorunla karşı karşıyaydı. Toprak kıtlığı ayrıca birçok köylünün toprak sahiplerine ait malikânelere bağlı kalmasına yol açtı. Sonuç olarak, feodal beyler tarım işçilerinin (serfler) günlük yaşamlarını kontrol eder hale geldi ve statükoyu korumak için her türlü direnişi bastırdılar. Bu sistem, Avrupa’da yüzlerce yıl boyunca ortaçağ yaşamını şekillendirdi. Ancak Kara Veba ve diğer faktörler tarafından yıkıma uğradı.
Kara Veba Ne Zaman Başladı?
1347’de Avrupa, Kara Veba’nın yayılmasıyla demografik bir felaketle karşılaştı. Yaklaşık dört yıl içinde kıtanın nüfusunun yarısı yok oldu. Veba ayrım yapmadan ve acımasızca yayıldı, hem toprak sahiplerinin hem de köylülerin hayatını aldığı için feodalizmin temel aldığı çekirdek sistemi paramparça etti. Hızla yükselen ölüm sayıları kısa sürede tarımsal üretimi yavaşlattı ve kıta genelinde ekonomik faaliyetleri felç etti. Demografik şok, ciddi bir işgücü kıtlığı nedeniyle köylü emeğine olan talebin artmasına yol açtı. Tüm köyler yok olurken, birçok bey topraklarını işlemesi için işçilerine daha yüksek ücretler ödemeye başladı.
Kısa sürede, bazı zor durumdaki malikânelerdeki köylüler, yeni kazandıkları pazarlık gücünü ücretli emek yoluyla sosyal ve ekonomik özgürlüğe dönüştürmeye başladılar. Toprak sahipleri artık işçi için yarışıyordu. Birçok durumda köylüler daha yüksek ücretler talep etti ve aldı. Serfler kısa sürede atalarının malikânelerini daha iyi teklifler için terk etti.
İsyanlar Feodalizmin Çöküşüne Nasıl Yol Açtı?
Köylülerin artan gücü aristokrat kaygılarına yol açtı ve yetkilileri ekonomik sistemleri yeniden düzenlemek için tasarlanmış yasalar çıkarmaya sevk etti. Örneğin İngiltere’de 1349 tarihli İşçi Kararnamesi, krallık genelinde sabit veba öncesi ücret sınırları belirlemek için 1351’deki İşçi Statüsü ile birlikte çalıştı. Ancak zamanı geri alma girişimleri boşa çıktı, çünkü var olan işgücü kıtlığı toprak sahiplerini yasalara aykırı olarak daha yüksek ücretler ödemeye zorladı.
Avrupa genelinde aristokratlar ve köylüler arasındaki gerilimler kısa sürede, eski feodal ücretlerin yeniden dayatılmasını protesto eden açık isyanlara yol açtı. Kroniklerin kayıtlarına göre, örneğin Fransız Jacquerie isyanı 1358’de kaosa yol açtı. Benzer şekilde İngiliz köylüleri aristokrat kontrolüne karşı savaşmak için örgütlü isyan kullanmaya başladı. Örneğin 1381 İngiliz Köylü İsyanı büyük bir popülerlik kazandı.
İsyanlar sonunda bastırılmış olsa da, yönetici sınıfa net bir mesaj gönderdiler ve soylular daha fazla isyana neden olmaktan korkmaya başladılar. Ayrıca serflik kurallarını uygulamaya daha az istekliydiler. Bu korku, serbest emek sistemine geçişi hızlandırmaya yardımcı oldu.
Kargaşalardan Sonraki Olaylar
Kargaşaların uzun vadeli sonucu, geleneksel serfliğin yavaş ölümüydü. Feodalizmin dayandığı malikâne sisteminin doğası, sistemin merkezi bir hükümetin kontrol etmesinin zor olabileceği topraklarda işlemesine olanak sağlamıştı. Ancak veba, sistemi güvenilir işgücü arayan beyler için elverişsiz hale getirdi. Bu nedenle beyler, nakit ödemeler lehine eski emek hizmeti ve angarya sistemini terk etmeye başladılar.
Örneğin tahıl ekimine kıyasla çok daha az işçi gerektiren yün için koyun yetiştiriciliği gibi alternatif toprak kullanım türleri de ortaya çıkmaya başladı. Ayrıca artan ücretler, artık kendi topraklarını satın alabilen ve eski sosyal ayrımları belirsizleştiren müreffeh köylüler ve küçük çiftçilerden oluşan yeni bir sınıf yarattı.
Çatışmalar Süreci Nasıl Hızlandırdı?
Uzun süren çatışmalar, özellikle İngiltere ve Fransa arasında 1337’den 1453’e kadar süren Yüz Yıl Savaşları, feodal sistemi de zayıflattı. Savaşın doğası da değişti. At sırtındaki geleneksel feodal şövalye artık en etkili asker değildi. Ücretli, eğitimli askerler çok daha güçlüydü.
Yeni savaş türlerini sürdürmek için krallar, şövalye sağlamaları için soylulara güvenmek yerine kendi profesyonel ordularını kurmak zorundaydılar. Bu orduları finanse etmek için krallar, doğrudan genel nüfustan para toplayan yeni vergilendirme sistemleri oluşturdular. Sistem iki şey başardı. Kralı topraktaki merkezi, en güçlü figür haline getirdi ve yerel beyleri otoritelerinden mahrum etti.
Kara Veba’dan Sonra Ortaya Çıkan Ekonomik Değişiklikler
Kara Veba’dan sonra Avrupa’daki eski yaşam biçimleri dağıldı ve neredeyse her şey değişti. Serflik sosyal sistemi zayıfladıkça köylüler yaşamlarını iyileştirmek için yaratıcı yollar benimsedi. Örneğin bazı fakir çiftçiler, eskiden zenginlerin kontrolündeki pazarlarda mal satmaya başladılar.
Değişiklikler, zenginliğin miras alınan topraktan ziyade kazanılan paradan geldiği anlamına geliyordu. Yeni ekonomi ayrıca birçok köylüyü daha iyi işler bulmak için kırsal alanlardan kasabalara gitmeye zorladı. Sonuç olarak birçok şehir büyüdü. Ekonomik dinamiklerdeki kayma sonucunda vasıflı işçiler ve satıcılardan oluşan yeni bir orta sınıf da ortaya çıktı. Sonuçta, bu korkunç hastalık insanların daha fazla ekonomik özgürlüğe sahip olduğu yeni bir çağa yol açtı.