Vikinglerin İrlanda’ya gelişinin İrlanda sanatının gelişimine belirgin bir etkisi oldu. İki yüz yılı aşkın bir süre boyunca bu iki toplum arasındaki etkileşim, adadaki yerel kültüreyi derinden etkiledi. Zamanla çatışmadan iş birliğine geçen bu ilişki, Hiberno-Norse sanat tarzının doğuşuna zemin hazırladı. Bu karışık tarz, o dönemden 12. yüzyılın sonlarına kadar İrlanda sanatında izlerini bıraktı. Dolayısıyla İrlanda’daki Viking öyküsü yalnızca yıkımdan ibaret değildi; aynı zamanda yaratıcılık ve kültürel alışverişin de bir öyküsüydü.
Yüzyıllardır tarihçiler ve sanatçılar, bu iki kültürün nasıl kaynaştığını ve çatışmadan iş birliğine nasıl geçildiğini anlamak için Hiberno-Norse tarzını (İrlanda ve Viking sanat biçimlerinin birleşimi) incelemişlerdir.
Kentsel Atölyelerin Yükselişiyle
İrlanda, Vikingler gelmeden önce büyük manastırlarıyla çoğunlukla kırsal bir toplumdu. Ancak Vikingler buraya yerleşmeye başladıktan sonra kale duvarlarıyla çevrili kasabalar inşa ettiler ve yeni sanat atölyeleri kurdular. Ayrıca Dublin gibi İrlanda’nın ilk ticaret liman kentlerini de onlar kurdu. Bu yeni kentlerde İrlandalı ve Viking sanatçılar birlikte çalışmaya başladı.
Dublin gibi yerleşim yerleri, genellikle Vikinglerin “longphort” adını verdikleri askeri üslerden gelişen hareketli ticaret merkezlerine dönüştü. Örneğin Wood Quay gibi alanlarda yapılan kazılar, sanat stillerindeki bu karışımı açıkça ortaya koymuştur. Bu alanlardan çıkarılan buluntular arasında, sanatçıların yeni tasarımları denemek için kullandıkları kemik parçaları bile bulunmuştur.
Yeni Becerilerin ve Gümüşün Katkısıyla
Vikingler, İrlanda’da daha önce bilinmeyen yeni metal işçiliği tekniklerini tanıttı. Ancak bu teknikler İrlanda sanatını ortadan kaldırmadı; tam tersine ona yeni bir zenginlik kattı. Örneğin “telkâri” (filigree) yöntemiyle birlikte “granülasyon” adı verilen başka bir süsleme tekniği yaygınlaşmaya başladı.
Ayrıca Vikinglerin İrlanda’ya getirdiği bol miktardaki gümüş sayesinde zanaatkârlar yeni türde takılar üretmeye başladılar. Özellikle “devedikeni” (thistle) ve “uçurtma” (kite) şeklinde broşlar popüler hale geldi. Bu broşlar hem erkekler hem de kadınlar tarafından zenginliğin bir işareti olarak takılırdı.
Aslında bu formlar Vikingler gelmeden önce de İrlanda’da yaygındı; ancak şimdi üstlerine Viking hayvan figürleri gibi yeni motifler işlenmeye başlandı. Böylece geleneksel İrlanda formları ile yeni Viking unsurları bir araya getirildi. Viking Çağının İrlanda’da sona ermesinden çok önce, Viking kültürüne ait birçok sanat tarzı ve malzeme İrlanda toplumuna entegre olmuştu bile.
Ringerike Tarzının Yükselişi
11. yüzyılda, İskandinavya kökenli yeni bir Viking sanat tarzı olan Ringerike İrlanda’ya yayıldı. Bu tarz, kıvrımlı sarmaşıklar ve uzun bacaklı, uzun kuyruklu hayvanlarla karakterize edilir. İrlandalı sanatçılar bu motifleri çok sevdiler ve onları kilise eşyalarında, mesela kitap kapakları ve kutsal değerli eşya kutuları (reliquary) üzerinde kullandılar. Bu stilin güzel örneklerinden bazıları “Kells Kroziersi” (Kells Çoban Asası) gibi eserlerde görülebilir.
11. yüzyılın sonlarına doğru, daha önceki Viking stillerinden Jellinge ve Borre gibi unsurlar, Clonmacnoise Kroziersi üzerinde bir araya getirildi. Bu piskopos asasının ucundaki kıvrımlı yılan motifleri özellikle dikkat çeker. Tasarım, Viking hayvan sanatının enerjik ve dinamik ruhunu yansıtır. Ancak İrlandalı sanatçılar bu motiflere kendi anlayışlarına uygun bir simetri ve düzen katmışlardır.
Urnes Tarzının Gelişimi
Viking sanatının son evresi olarak kabul edilen Urnes tarzı, zarif hayvan figürleriyle tanınır. Bu stil, Lismore Kroziersi ve Cong Haçı gibi eserlerde belirgin şekilde kullanılmıştır. Cong Haçı, ince şeritli hayvan figürleriyle dikkat çeker ve İrlanda sanatının renkli emaye, cam boncuklar ve zarif yerel motifleriyle birleşerek eşsiz bir görünüm yaratır. Haç, 1123 yılında İrlanda kralı Turlough O’Connor tarafından yaptırılmıştır. Üzerindeki bronz levhalar başlangıçta ince bir altın tabakasıyla kaplıydı.
Altın ve Taşta Kalıcı Bir Miras
Vikingler artık sadece yağmacılar olarak değil, aynı zamanda değişim katalizörleri olarak da görülüyor. İrlanda sanatı üzerindeki kalıcı etkileri, yeni yaratıcı unsurlarla zenginleşmesine ve kendine özgü hibrit sanat formlarının doğuşuna neden oldu. Bugün bu ortak yaratımlar, müzelerde binlerce ziyaretçiyi büyülüyor. Sergilenen eserler, iki kültürün birleşimini ve ortak bir geçmişin izlerini yansıtan muhteşem örnekler sunuyor. Artık Vikinglerin sadece kılıç değil, aynı zamanda zengin bir kültür ve sanat mirası da taşıyan bir toplum olduğu biliniyor ve bu miras günümüzde büyük bir takdirle karşılanıyor.